هنر چموش دوزی
یکی از صنایع دستی تزیینی – کاربردی ایران “چموش دوزی” نام دارد.
یکی از زیباترین پایپوش های سنتی که در منطقهی شمال ایران و به ویژه استان گیلان تولید آن از قدیم رواج داشته چموش است.
این پاپوش سنتی از جنس چرم است که در ایام قدیم کشاورزان و دهقانان گیلک آن را همواره به پا داشتند.
مرکز اصلی تولید چموش در ایران، روستای زیبای ماسوله از توابع فومنات است.
خصیصهی منحصر به فرد پای افزارهای سنتی ایران که ناشی از ویژگی های خاص چرم طبیعی انقباض و انبساط آن است، این است که در فصل سرما پاها را گرم و در فصل گرما خنک نگه می دارد.
چموش ها را غالباً زنان و دختران هنرمند گیلک می دوزند.
از نظر ظاهری هیچگونه وجه تمایزی میان چموش زنانه و مردانه وجود ندارد اما روال بر این است که چموش زنانه را از چرم بز و مردانه را از چرم گاومیش می دوزند.
این پای افزار زیبا که بیش از همه آن را به رنگ اناری عنابی می بینیم، فاقد هر گونه میخ و چسب و ابزارهای اتصالی است و تمامی آن صرفاً با دوخت دستی به انجام رسیده است.
انواع چموش
دو نوع غالب در میان چموش ها وجود دارد: یکی همراه با بند و تسمه که بند آن نیز از جنس چرم است و آن را به دور ساق پا می پیچند؛ این نوع بیشتر رایج است و به آن شکاره چموش گویند؛ و نوع دوم که بدون بند است. تمامی چموش ها فاقد پاشنه هستند. از آنجا که مواد اولیهی دوخت چموش تماماً از منابع محلی تأمین می شود بیشتر در مناطقی از گیلان شاهد رواج این هنر هستیم که مردمان آن به دامداری مشغولند و همچنین برای دباغی و رنگ آمیزی چرم ها معمولاً کارگاه هایی در گوشه و کنار شهرها به چشم می خورد.
بدنه ی چموش (رویه و زیره) از چرم فوق الذکر بوده که بعد از فرم دادن بدنه ی اصلی چموش بر روی قالب چوبی، با استفاده از نخ های رنگین دورادور کفش را دوردوزی کرده و در نهایت بر روی کفش، یک منگوله رنگین تعبیه می کنند.

چرم ها در چموش خودرنگ هستند اما در صورتی که نیاز به رنگ آمیزی باشد آنها را با مواد طبیعی از جمله پوست انار رنگ می کنند، بنابراین ما چموش ها را دررنگ هایی چون سبز، سفید، استخوانی، قهوه ای و قرمز می بینیم.
برای تزیین رویهی چموش گاهی از کامواهای رنگی نیز بهره می گیرند و به کمک آنها نقش هایی چون گل اباتر، شتر گردن، مجمع قراق، گل بچه و خزیلی بر روی چموش ایجاد می کنند.
ابزار کار چموش دوزان، تقریبا همان ابزار متداول کفاشان است. مشته، درفش، سوزن، انگستانهی چرمی، گازن، شفره، قالب چوبی و الگو ابزارهای اصلی در دوخت چموش است.
چموش پای چپ و راست هیچ تفاوتی با هم ندارد. تولیدات این هنر دستی با بیش از 300 سال پیشینه در روستای ماسوله به دلیل سطح بالای کیفیت و مرغوبیت موفق به اخذ نشان اصالت یونسکو شده است.
روش نگهداری و شستن آن مانند چرم بوده و باید با واکس آن را براق و تمیز کرد. برای حفاظت از آن می بایست از حرارت مستقیم، اشعه ی مداوم خورشید، رطوبت و سفید کننده ها، اشیای تیز و برنده دوری کرد.
